"Μεταπολίτευση: Από τη μετάβαση στη δημοκρατία στην οικονομική κρίση;" - Περιλήψεις Ανακοινώσεων [Ενημερώνεται]

Περιοδικό Ιστορείν/Historein

με τη συνεργασία του Freie Universität (Βερολίνο)

Μεταπολίτευση:

Από τη μετάβαση στη δημοκρατία στην οικονομική κρίση;

Αμφιθέατρο Ινστιτούτου Goethe

Ομήρου 14-16

14-16 Δεκεμβρίου 2012

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΩΝ

Έφη Γαζή, Από την εθνικοφροσύνη στον εθνο-λαϊκισμό: μεταπλάσεις του ελληνικού εθνικισμού στην Μεταπολίτευση

 

Κεντρικό θέμα της ανακοίνωσης αποτελούν οι μορφές του ελληνικού εθνικισμού κατά την Μεταπολίτευση. Ειδικότερα, η ανάλυση εστιάζει σε τρία ζητήματα: α. στην «αναβάπτιση» του εθνικισμού και στην από-ενοχοποίησή του από το «στίγμα της εθνικοφροσύνης» κατά τη δεκαετία κυρίως του 1980, μέσα από την κυρίαρχη πολιτική ρητορική όπως αποτυπώθηκε σε πολιτικά συνθήματα του τύπου «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες», β. στην ανάδυση της «τοπικο-παγκοσμιοποιημένης» (glocalized) ταυτότητας του «Ελληνομακεδόνα» κατά τη δεκαετία του 1990, σε συνάρτηση με την αντιπαράθεση για το όνομα της ΠΓΔΜ, όπως αυτή προσεγγίσθηκε τόσο στο εσωτερικό της Ελλάδας όσο και σε ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού  και γ. σε μορφές και λόγους του σύγχρονου «κοινότοπου εθνικισμού» (banal nationalism) κυρίως στον χώρο των νέων μέσων επικοινωνίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και στους τρόπους με τους οποίους αυτά συμβάλλουν σε νέους τύπους εθνικής υποκειμενικότητας.

"Μεταπολίτευση: από τη μετάβαση στη δημοκρατία στην οικονομική κρίση;" - Πρόγραμμα συνεδρίου

  

Περιοδικό Ιστορείν/Historein

με τη συνεργασία του Freie Universität (Βερολίνο)

Μεταπολίτευση:

Από τη μετάβαση στη δημοκρατία στην οικονομική κρίση;

Αμφιθέατρο Ινστιτούτου Goethe

Ομήρου 14-16

14-16 Δεκεμβρίου 2012

Πρόγραμμα συνεδρίου

Παρασκευή, 14 Δεκεμβρίου

9.30 – 10.00 Εισαγωγικές Παρατηρήσεις: Αντώνης Λιάκος

10.00 – 11.30

Πρώτη Συνεδρία: Πολιτικές κληρονομιές του παρελθόντος

Συντονιστής: Ηλίας Νικολακόπουλος

Μάγδα Φυτιλή, Μνήμες του 40 στον πολιτικό λόγο των κομμάτων την δεκαετία του 80

Χάγκεν Φλάισερ, Μνήμες, χρέη και αμνησία της Κατοχής ως σταθερές των γερμανοελληνικών σχέσεων, 1974-1995

Βασίλης Δαλκαβούκης, Η Μεταπολίτευση στους δρόμους. Μνήμη, ιδεολογία και πολιτική με αφορμή τη μετεξέλιξη των οδωνυμίων

Διάλειμμα

Συνέδριο "Μεταπολίτευση: Από τη μετάβαση στη δημοκρατία στην οικονομική κρίση;" - Δελτίο τύπου

 Το περιοδικό Historein/Iστορείν

με τη συνεργασία του Freie Universität (Βερολίνο)

οργανώνουν το πρώτο επιστημονικό συνέδριο για τη Μεταπολίτευση

Μεταπολίτευση: Από τη μετάβαση στη δημοκρατία στην οικονομική κρίση;

Ινστιτούτο  Γκαίτε, Ομήρου 14-16

Παρασκευή 14 έως Κυριακή 16 Δεκεμβρίου 2012

Η Μεταπολίτευση στάθηκε στο κέντρο των δημόσιων συζητήσεων και αντιπαραθέσεων από τις απαρχές της οικονομικής κρίσης. Ήταν μια επιτυχημένη μετάβαση στη δημοκρατία, εποχή πολιτικών ελευθεριών και κοινωνικών  κατακτήσεων ή μια περίοδος πελατειακών εξαρτήσεων και λαϊκισμού, συντεχνιακών νοοτροπιών, δημοσιονομικής εκτροπής και διαφθοράς; Το συνέδριο αυτό φιλοδοξεί να αναλύσει το φαινόμενο της Μεταπολίτευσης πέρα από τα στερεότυπα και τις αφηγήσεις της κρίσης. Πότε άρχισε και πότε τελειώνει η Μεταπολίτευση; Είναι μια ομοιογενής περίοδος, ή διαφοροποιείται; Πώς εντάσσεται στις  συνέχειες/ασυνέχειες της ελληνικής ιστορίας; Οι Μεταπολιτεύσεις (στην Ελλάδα, στην Πορτογαλία, στην Ισπανία) αποτελούν ένα κοινό φαινόμενο της ευρωπαϊκής ιστορίας; Πώς επέδρασε η  παγκοσμιοποίηση, η πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, τα μεταναστευτικά ρεύματα, οι μετασχηματισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι αναδυόμενες οικονομίες στην πορεία της Μεταπολίτευσης; Ποια είναι η σχέση της Μεταπολίτευσης με τη σημερινή κρίση;

Το συνέδριο θα κρατήσει τρεις μέρες, οργανώνεται από το περιοδικό Ιστορείν (http://www.historeinonline.org/index.php/historein) και το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Βερολίνου, και υποστηρίχθηκε οικονομικά από το ίδρυμα Friedrich Ebert. Παίρνουν μέρος 50 μελετητές από πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι εργασίες αρχίζουν την Παρασκευή 14 Δεκεμβρίου, στις 9.30, και ολοκληρώνονται την Κυριακή το μεσημέρι με συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, με θέμα «Ποιος φοβάται τη Μεταπολίτευση;» 

Το πρόγραμμα, οι περιλήψεις και πληροφορίες στο http://www.historein.gr  

και στο email: historein@historein.gr

Ιδιότητα του πολίτη

Ποθητή Χαντζαρούλα

Ανδρισμός, εργασιακές ταυτότητες και ιδιότητα του πολίτη στις αφηγήσεις των αλβανών μεταναστών στην Ελλάδα

Το κείμενο εξετάζει τους τρόπους με τους οποίους συγκροτούνται και διαπλέκονται οι εργασιακές και έμφυλες ταυτότητες καθώς και οι αντιλήψεις για την ιδιότητα του πολίτη στις αφηγήσεις των αλβανών μεταναστών. Βασίζεται κυρίως στην εργασιακή εμπειρία των ανδρών και στο ρόλο της στη διαμόρφωση της υποκειμενικότητάς των αλβανών μεταναστών.[1]

Ο ανδρισμός αποτελεί κεντρική αναλυτική κατηγορία στη μελέτη αυτή καθώς συνιστά πεδίο εξουσίας μέσω του οποίου αρθρώνονται οι κοινωνικές ιεραρχίες αλλά και μέσω του οποίου επαναπροσδιορίστηκαν οι ανδρικές ταυτότητες των μεταναστών. Όπως παρατηρούν οι φεμινίστριες ιστορικοί ο ανδρισμός διαμορφώνεται από ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών σχέσεων αλλά αποτελεί και ο ίδιος στοιχείο διαμόρφωσής τους (Sinha 1995, 1999, Nandy 1983, Chowdury-Sengupta 1998). Η μελέτη του ανδρισμού θέτει σε κριτική τη μελέτη του φύλου ως σχέσης μεταξύ ανδρών και γυναικών και εισάγει τη διαδραστική σχέση του ανδρισμού με την τάξη, την φυλή, την σεξουαλικότητα, την θρησκεία και την εθνική ταυτότητα, αναδεικνύοντας την κεντρικότητα του ζητήματος της εξουσίας στην ιστορία του ανδρισμού.[2] Ο ανδρισμός αποτέλεσε το πεδίο πάνω στο οποίο συγκροτήθηκαν οι ιεραρχίες ανάμεσα στους έλληνες και στους αλβανούς. Η αλβανική ταυτότητα αναμετριέται και  επαναπροσδιορίζεται σε σχέση με το μοντέλο του κανονιστικού ανδρισμού στην ελληνική κοινωνία. Υπό αυτό το πρίσμα, ο ανδρισμός θα μελετηθεί ως σχέση και όχι ως μία αυτάρκης ιστορία μιας συγκεκριμένης ομάδας.

Ανδρισμός και εργασιακή ταυτότητα

Η έννοια της εργασίας κατέχει κεντρική θέση στη δημιουργία της ανδρικής ταυτότητας. Οι αφηγήσεις περιστρέφονται γύρω από τους άξονες της οδύνης και της περηφάνιας (βλ. Λαμπροπούλου 2009). Η τιμή, η αξιοπρέπεια, η σκληρή δουλειά, το να βοηθάει κανείς τους συντρόφους του, και πάνω από όλα η εντιμότητα και η καρτερικότητα και το ηθικό σθένος απέναντι στις πιο αντίξοες συνθήκες και καταστάσεις αποτελούν τα συστατικά στοιχεία της εργασιακής ηθικής των μεταναστών.[3] Παρόλο που αυτή η εργασιακή ηθική είναι γνωστή και αναγνωρίσιμη από τις μελέτες για τις σημασίες της εργασίας στην Ευρώπη του δεκάτου ενάτου αιώνα και στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου αλλά ακόμα και στη μεταπολεμική Ελλάδα όπως μας έχει δείξει η Δήμητρα Λαμπροπούλου,[4] οι μαρτυρίες των μεταναστών δείχνουν ότι η εργασιακή ηθική τους δεν χαρακτηρίζεται από μαχητικότητα και συλλογική διεκδίκηση εργασιακών δικαιωμάτων. Η ατομική αξιοπρέπεια δεν δημιουργεί δεσμούς συμφερόντων με τους συνεργάτες καθώς ο ρατσισμός αποτελεί εμπόδιο στη δημιουργία ταξικής αλληλεγγύης. 

            Η αφηγηματοποίηση της εμπειρίας της εργασίας οργανώνεται ως πορεία από τη μαθητεία στην πλήρη κατοχή της τέχνης, η οποία είναι επίσης μια πορεία ενηλικίωσης και επιβεβαίωσης του ανδρισμού.  Οι ταπεινώσεις, ο φυσικός κάματος, και η οδύνη που χαρακτηρίζουν την περίοδο της μαθητείας παραμερίζονται και αντικαθίστανται από την κατοχή της τέχνης, την ηθική ακεραιότητα του εαυτού και την πάλη με τα αφεντικά.[5]

            Το νόημα του ανδρισμού ορίζεται, διαμορφώνεται και αποδιαρθρώνεται μέσα στις εργασιακές πρακτικές. Η έννοια της ειδίκευσης αποτελεί κεντρική κατηγορία νοηματοδότησης της εργασιακής και ανδρικής ταυτότητας αλλά και πεδίο νοηματοδότησης των σχέσεων εξουσίας.[6] Η σχέση με τους εργοδότες δεν είναι μια απρόσωπη σχέση μισθωτής εργασίας αλλά μια σχέση διαπροσωπική στην οποία η συμβολική, λεκτική και ακόμα σωματική βία κατέχει κεντρική θέση. Η πρόσληψή της ως πατερναλιστική σχέση διευκολύνει στο επίπεδο της υποκειμενικότητας την απορρόφηση της βίας που ασκείται στα υποκείμενα. Οι πρώτες εμπειρίες στην εργασία όταν οι πληροφορητές δεν είχαν άδεια παραμονής και ήταν περισσότερο εξαρτημένοι από τους εργοδότες από ό,τι σήμερα, παρά την επιμονή της μαύρης οικονομίας, περιγράφεται σαν σχέση πατέρα-γιου.[7] Ο ειδικευμένος τεχνίτης στην οικοδομή έπαιρνε τη θέση του πατέρα που προστάτευε, συμβούλευε και φρόντιζε για τον μαθητευόμενο και έξω από το χώρο της δουλειάς. Ο καλός εργοδότης είναι αυτός που αγαπάει και φροντίζει τον εργάτη, του δίνει επιπλέον χρήματα όταν η δουλειά γίνεται καλά και ο εργάτης φτάνει στα όρια της αντοχής του.[8] Το σώμα αποτελεί κεντρική μεταφορά και συστατικό στοιχείο του ανδρισμού στη δουλειά. Η εργασιακή ταυτότητα που κατοχυρώνει το ανδρικό στάτους ενσωματώνεται και επιτελείται μέσω της επανάληψης των σωματικών πράξεων: αιμορραγία, σήκωμα βάρους, διακινδύνευση της ζωής, εργατικό ατύχημα, βαρύς τραυματισμός των χεριών από τη λείανση των τοίχων με γυαλόχαρτο. Ο εαυτός γίνεται ο τόπος της ενσώματης ιστορίας της οδύνης.[9]

Έχω κάνει τέσσερα χρόνια με το μάστορα στο Αίγιο και εγώ ξέρω τι έπαθα και τώρα πια είμαι μάστορας. Και πιστεύω ότι ναι, αυτά που πέρασα δηλαδή τα τέσσερα χρόνια εκεί που τα δάχτυλά μου γινόσαντε τσιγαρόχαρτο έτσι απ’ το γυαλόχαρτο απ’ το τρίψιμο και βγάζανε αίμα τώρα τα έχω ξεχάσει. Και είμαι σα μάστορας και ξέρω όντως αυτή τη δουλειά που το αξίζω αυτό το όνομα μάστορα που λένε. Γιατί πρέπει να περάσουν χρόνια για να σε πει ο

Μεταπολίτευση: Από την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην οικονομική κρίση;

Περιοδικό Historein/Iστορείν

και

Professur Neogräzistik-Freie Universität Berlin


ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ

14-15 Δεκεμβρίου 2012

Μεταπολίτευση: Από την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην οικονομική κρίση;

Μέχρι πρόσφατα, η Μεταπολίτευση θεωρούνταν μια επιτυχημένη περίπτωση οικοδόμησης ενός άρτιου δημοκρατικού συστήματος. Σύμφωνα με αυτή την οπτική, η μετάβαση από την δικτατορία στη δημοκρατία έγινε με άψογο τρόπο και η περίοδος που ακολούθησε αποτέλεσε την εποχή πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών κατακτήσεων που προοιώνιζαν ένα καλύτερο μέλλον (εκδημοκρατισμός, αναδιανεμητικές πολιτικές, οικοδόμηση κράτους πρόνοιας, διεύρυνση των μεσαίων στρωμάτων, άνοδος του βιοτικού επιπέδου). Με την εκδήλωση όμως της οικονομικής κρίσης, κυριάρχησε στη δημόσια σφαίρα ένας λόγος σύμφωνα με τον οποίο η «κουλτούρα» της Μεταπολίτευσης ευθύνεται για όλα τα κακώς κείμενα της ελληνικής κοινωνίας από το 1974 και μετά: τις πελατειακές σχέσεις, τη συντεχνιακή οργάνωση του κράτους και της οικονομίας, τα φαινόμενα βίας, τη δημοσιονομική εκτροπή, τη διαφθορά, τον λαϊκισμό. Ορισμένες από αυτές τις κριτικές είχαν εμφανιστεί και νωρίτερα αλλά όχι με την ίδια ένταση. Πρόκειται για μια νέα ανάγνωση της πρόσφατης ιστορίας η οποία πριμοδοτεί τις αρνητικές κρίσεις, θέτοντας υπό καθολική αμφισβήτηση και όσα μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν επιτεύγματα.

Οι εξελίξεις αυτές επαναφέρουν στο προσκήνιο την ανάγκη της μελέτης της Μεταπολίτευσης, πέρα από τις στερεοτυπικές κριτικές και τις ηγεμονικές αφηγήσεις που προτείνει η παρούσα κρίση, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου αναστοχασμού για την πρόσφατη ιστορία μας. Καίρια είναι τα ερωτήματα που σχετίζονται με την χρονική οριοθέτηση της Μεταπολίτευσης, τις διαφορετικές εννοιολογήσεις της και τις εσωτερικές της τομές. Ήταν η Μεταπολίτευση μια πολιτειακή μεταβολή, μια μεταβατική περίοδος ή ένα ιστορικό πλαίσιο «μακράς διάρκειας»; Ποιά είναι η ιδρυτική στιγμή της, ποια τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της και πώς μπορούμε να κρίνουμε αν έχει επέλθει το (αενάως) φημολογούμενο τέλος της; Χαρακτηρίζεται η Μεταπολίτευση από πολιτική, οικονομική, κοινωνική ή πολιτισμική ομοιογένεια και εάν όχι, μήπως θα έπρεπε να εισάγουμε μια περισσότερο αναστοχαστική περιοδολόγηση; Τι συμπεράσματα θα προέκυπταν από μια ανάλυση που θα συνδύαζε τα κοινωνικο-οικονομικά μεγέθη με τις πολιτισμικές πρακτικές, τις συλλογικές συμπεριφορές αλλά και την ανάδυση νέων κοινωνικών υποκειμένων στην Ελλάδα των τελευταίων σαράντα χρόνων; Τι είδους συνέχειες και ασυνέχειες παρατηρούνται σε σχέση με το παρελθόν και ποιες είναι οι τομές; Πώς μπορούμε να φωτίσουμε τους μετασχηματισμούς του πολιτικού τοπίου από το 1980 και μετά αλλά και την αλληλεπίδραση μεταξύ κουλτούρας και πολιτικής; Τι ρόλο έπαιξαν στις ιστορικές εξελίξεις αλλά και πώς επιδρούν στη συγχρονία μας η πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, τα μεταναστευτικά ρεύματα, οι μετασχηματισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η παγκοσμιοποίηση, οι αναδυόμενες οικονομίες; Τέλος, πώς μπορούμε να εντάξουμε το φαινόμενο της Μεταπολίτευσης σε ένα ευρύτερο πλαίσιο μεταβάσεων και μετασχηματισμών και να το εξετάσουμε σε σύγκριση με την διεθνή εμπειρία;

Θεωρώντας ότι βρισκόμαστε στην αρχή μίας τέτοιας συζήτησης και θέλοντας να διευρύνουμε τον προβληματισμό της, οργανώνουμε επιστημονικό συνέδριο στην Αθήνα με τον τίτλο Μεταπολίτευση: Από την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην οικονομική κρίση; στις 14-15 Δεκεμβρίου 2012.