Διδάκτωρ Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Ακαδημία Αθηνών, Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Κοινωνίας
Η γερμανική ρύθμιση για τη δεύτερη γενιά μεταναστών
Στον προβληματισμό και στη συζήτηση για την ιδιότητα της δεύτερης γενιάς μεταναστών στην Ελλάδα μπορεί να συμβάλει μια σύγκριση με σχετικές ρυθμίσεις και έμπρακτες εμπειρίες άλλων χωρών της Ευρώπης, οι οποίες βρέθηκαν επίσης μπροστά στο πρόβλημα μιας ρύθμισης θεμάτων ιθαγένειας της δεύτερης (και τρίτης ακόμη) γενιάς μεταναστών στην χώρα. Παρακάτω θα παρουσιαστούν μερικά στοιχεία για τις εμπειρίες και τις αντίστοιχες νομοθετικές ρυθμίσεις μιας ευρωπαϊκής χώρας με πολύχρονο ιστορικό μετανάστευσης – της Γερμάνιας. Το παράδειγμα της Γερμανίας έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την τωρινή συζήτηση στην Ελλάδα, επειδή η Γερμανία ήταν ένας κατεξοχήν προορισμός πολλών Ελλήνων μεταναστών και μεταναστριών στη δεκαετία του 1950 και του 1960 (Λάουτ Μπάκα 2007). Η σημερινή δεύτερη (και τρίτη) γενιά Ελλήνων μεταναστών στη Γερμανία απέκτησε μεγάλη ωφέλεια από μια νέα νομοθετική ρύθμιση που πραγματοποιήθηκε στη Γερμανία πριν από λίγα χρόνια, το 2007. Ποια ήταν αυτή η νέα νομοθετική ρύθμιση του 2007 και γιατί έχει ενδιαφέρον για την Ελλάδα?
Η Γερμανία λειτουργεί τα τελευταία σαράντα χρόνια ως χώρα υποδοχής για μεγάλο αριθμό οικονομικών μεταναστών από νοτιοευρωπαϊκές και εξωευρωπαϊκες χώρες (Lauth Bacas 1994). Μετά από αυτό το χρονικό διάστημα ετίθετο εκεί έντονο το θέμα της κοινωνικής ένταξης όχι μόνο της πρώτης γενιάς αλλά και των παιδιών (και των παιδιών των παιδιών τους) που γεννήθηκαν και μεγαλώνουν στη χώρα. Μαζί με τα θέματα ένταξης, εκπαίδευσης και ενσωμάτωσης στην αγορά εργασίας τίθεται και το θέμα των δικαιωμάτων τους που αγγίζει και το θέμα της απόκτησης της γερμανικής ιθαγένειας. Σχετικά με άλλες χώρες της Ε.Ε., η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα που αντιμετωπίζει για πρακτικούς λόγους το θέμα της ρύθμισης της ιθαγένειας της δεύτερης γενιάς μεταναστών γεννημένων στην χώρα υποδοχής.
Μετά από μία φορτισμένη δημόσια συζήτηση με έντονες αντιδράσεις ψηφίστηκε στο Βερολίνο το 2007 ένας καινούργιος νόμος ιθαγένειας που δίνει την ιθαγένεια σε όλα τα παιδιά μεταναστών που γεννιούνται στο γερμανικό έδαφος κάτω από συγκεκριμένες προυποθέσεις (βλ. www.einbuergerung.de). Μια από αυτές είναι ότι είτε ο αλλοδαπός πατέρας είτε η αλλοδαπή μητέρα διαμένουν μόνιμα και νόμιμα στη Γερμανία τα τελευταία οκτώ χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα Ελληνόπουλα της δεύτερης γενιάς με βάσει αυτόν τον καινούργιο νόμο αποκτούν τη γερμανική υπηκοότητα (παράλληλα με την Ελληνική) αμέσως μετά την γέννησή τους στη Γερμανία. Αυτό σημαίνει ότι στην πράξη μεγαλώνουν με τα ίδια δικαιώματα όπως οι Γερμανοί τους συμμαθητές, καθώς δεν υπάρχει καμία διάκριση στο νομικό καθεστώς τους. Το αποτέλεσμα είναι ότι τα παιδιά Ελλήνων μεταναστών στη Γερμανία να μπορούν να αισθανθούν ισότιμα μέλη της κοινωνίας στην οποία μεγαλώνουν και ζούν (χωρίς να χάνουν την Ελληνική τους ιθαγένεια). Αυτό το δεδομένο βεβαίως συμβάλλει και υποστηρίζει σημαντικά την κοινωνική τους ένταξη στη νέα τους πατρίδα .
Η σύγκριση με τη Γερμανία δείχνει ότι η Ελλάδα είναι μια σχετικά «νέα» χώρα υποδοχής οικονομικών μεταναστών (Lauth Bacas 2002). Οι έντονες αντιπαραθέσεις και αντιδράσεις που υπήρχαν πριν το ψηφοφορία για τον Ελληνικό νόμο περί ιθαγένειας προέρχονται εν μέρει ίσως από το γεγονός ότι η κυβέρνηση Παπανδρέου προχωράει σχετικά „νωρίς“ (σε σύγκριση με τη Γερμανία) προς μια καινούργια νομοθεσία η οποία αποχαιρετά το κλασικό ius sanguinis. Αντιθέτως με την Ελλάδα στη Γερμανία χρειάστηκαν σαράντα χρόνια για να ψηφισθεί στο Bundestag το 2007 ένας νέος νόμος που δίνει στη δεύτερη γενιά μονίμων μεταναστών τη δυνατότητα της απόκτησης της ιθαγένειας στη χώρα οπου γεννήθηκαν.
Αυτές οι εξελίξεις στη Γερμανία έχουν ενδιαφέρον για την Ελλάδα, αφού η Γερμανία ως χώρα υποδοχής έκανε μια μεγάλη στροφή από το ius sanguinis για να ανταποκριθεί στις ανάγκες μιας κοινωνίας που άλλαξε λόγω της μετανάστευσης και που θέλει να παρέχει στα παιδιά νόμιμων μεταναστών που γεννιούνται στην επικράτεια τη δυνατότητα μιας καλύτερης κοινωνικής ένταξης. Αφού και η Ελλάδα δέχθηκε τα τελευταία είκοσι χρόνια σημαντικό αριθμό οικονομικών μεταναστών και προσφύγων (Λάουτ Μπάκα 2006) είναι λογικό ότι η χώρα προχωρά επίσης στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των υπαρκτών κοινωνικών και θεσμικών προβλημάτων.
Το παράδειγμα της Γερμανίας φανερώνει και ένα άλλο σημαντικό στοιχείο. Μετά την απόφαση στη γερμανική βουλή ο νόμος έγινε τελικά δεκτός στην κοινωνία καθώς οι περισσότερες αντιδράσεις σίγησαν. Τρία χρόνια μετά την απόφαση δεν παρατηρούνται πια δημόσιες συζητήσεις και έντονες αντιδράσεις στο γερμανικό κοινό. Η πραγματικότητα είναι ότι στη Γερμανία σήμερα συζητιούνται πλέον από ειδικούς λεπτομέρειες για την εφαρμογή του νόμου (όπως πρακτικά προβλήματα σχετικά με νέες αιτήσεις μεταναστών της δεύτερης γενιάς). Εκφράζω την πεποίθηση ότι και το Ελληνικό κοινό του 2013 θα θεωρηθεί την απόκτηση της ιθαγένειας για μεταναστόπουλα που γεννήθηκαν και μεγαλώνουν στην χώρα κάτι το αυτονόητο και δίκαιο.
Ελληνική Βιβλιογραφία
Λάουτ Μπάκα, Γιούτα 2006. «Θαλάσσια σύνορα και μη νόμιμη μετανάστευση: ο θαλάσσιος δρόμος προς την Ελλάδα». Στον τόμο: Eλληνική Kοινωνία. Επετηρής του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Κοινωνίας, τόμος 6, σ. 95-139. Eπιμ. Μ.-Γ. Λίλυ Στυλιανούδη. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών
Λάουτ Μπάκα, Γιούτα 2007. Mετανάστευση προς τη μεταπολεμική Γερμανία. Εισήγηση στο σεμινάριο με τίτλο «H Oμοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας - Πολιτική και Kοινωνία» του Eργαστηρίου Σπουδών Eλληνογερμανικών Σχέσεων του Tμήματος Πολιτικής Eπιστήμης και Kοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Aθηνών. Αθήνα, 22. Ιανουαρίου 2007
Ξένη Βιβλιογραφία
Lauth Bacas, Jutta 1994. Fremder Frauen Wege. Eine ethnologische Fallstudie mit griechischen Migrantinnen. Zürich: Rio Verlag
Lauth Bacas, Jutta 2002. "Greece and its new Immigrants. Features and Consequences of the Recent Immigration to Greece". Ethnologia Balkanica, vol.2, 2002, 197-208.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου