21.11.10

Έφη Γαζή - Παρέμβαση στην εκδήλωση του ΙΣΤΟΡΕΙΝ για τις αλλαγές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και το μέλλον των ανθρωπιστικών επιστημών


Η παρέμβασή μου έχει δύο σκέλη. Στο πρώτο σκέλος θα ήθελα να επιχειρηματολογήσω ότι η διεκδίκηση μέλλοντος για τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες προϋποθέτει την αποστασιοποίηση και την απαγκίστρωσή μας από ένα ενιαίο, καθολικό, εξιδανικευμένο, δραματοποιημένο, λιγότερο ή περισσότερο μακρινό παρελθόν αλλά και από ολοποιητικά, ουσιοκρατικά αφηγήματα για το χαρακτήρα και τον προορισμό τους. Στο δεύτερο σκέλος, θα ήθελα να συνδέσω την αποστασιοποίηση από αυτό το παρελθόν με την κριτική εμπλοκή με το παρόν και τις σύγχρονες συγκυρίες ανάπτυξης των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών.

18.11.10

Αθηνά Αθανασίου - Η κριτική την εποχή της κρίσης, ή η απαξίωση των κοινωνικών και ανθρωπιστικών σπουδών

(Παρέμβαση στην ημερίδα για τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, του περιοδικού Ιστορείν, Αθήνα 13.XI.2010)

Στο πλαίσιο των μεταρρυθμιστικών πολιτικών που κατακλύζουν τα πανεπιστήμια της Ευρώπης τα τελευταία χρόνια, οι κοινωνικές και οι ανθρωπιστικές σπουδές, και μάλιστα αυτές που επιμένουν να διεκδικούν ένα Πανεπιστήμιο – φορέα δημοκρατικής, συμμετοχικής και ελεύθερης παραγωγής νέας γνώσης και κριτικού στοχασμού, μετατρέπονται στον «εσωτερικό εχθρό» της προωθούμενης επιχειρησιακής «αναμόρφωσης».

Σε μια τέτοια τροχιά κινείται και το «κείμενο διαβούλευσης για την έναρξη διαλόγου» για τη λεγόμενη «μεταρρύθμιση» του πανεπιστημίου, που παρουσίασε πρόσφατα η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας. Είχε προηγηθεί μια συστηματική παραγωγή λόγων που καλλιεργούσαν ένα κλίμα καχυποψίας απέναντι στους πανεπιστημιακούς και παρουσίαζαν το πανεπιστήμιο σαν έναν ακόμη «μύθο της Μεταπολίτευσης», ξεπερασμένο και ενοχλητικό.

17.11.10

Πολυμέρης Βόγλης - Παρέμβαση στην εκδήλωση του ΙΣΤΟΡΕΙΝ για τις αλλαγές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και το μέλλον των ανθρωπιστικών επιστημών


 Στη συζήτηση για το μέλλον των ανθρωπιστικών επιστημών οι περισσότεροι ξεκινούν από την υποχρηματοδότηση των πανεπιστημιακών τμημάτων που θεραπεύουν αυτές τις επιστήμες, η οποία μπορεί μελλοντικά να οδηγήσει στον περιορισμό των διδασκόντων, στη συρρίκνωση ή και το κλείσιμο πανεπιστημιακών τμημάτων. Αυτή η διαπίστωση είναι σωστή και προφανής. Ωστόσο είναι μερική. Στην παρέμβασή μου θα υποστηρίξω ότι το μέλλον των τμημάτων των ανθρωπιστικών επιστημών διαμορφώνεται από τις πιέσεις που ασκούνται από δύο κατευθύνσεις: αφενός από την αγορά εργασίας και αφετέρου από τη δημοσιονομική κρίση.

Ρίκα Μπενβενίστε - lingua reformationis universitatis (LRU) ή Πειθάρχηση και Τιμωρία: Η γένεση της Α.Α.ΔΙ.Π και η μετεξέλιξή της σε Α.Α.ΑΞΙ. ΠΙΣ.Χ.

(Παρέμβαση στην ημερίδα για τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, του περιοδικού Ιστορείν, Αθήνα 13.XI.2010)

        Νιώθω κι εγώ, όπως και άλλοι, την ανάγκη να σκεφτούμε κριτικά και συλλογικά, να συζητήσουμε ξανά, ακόμη κι αν τα περισσότερα επιχειρήματα βρίσκονται από καιρό πάνω στο τραπέζι. Ίσως η επιμονή μας αντλεί από μια παράδοση του πανεπιστημίου, και των ανθρωπιστικών σπουδών. Κατακλυζόμαστε από έννοιες που αποικίζουν επιθετικά τη γλώσσα με την οποία έχουμε συνηθίσει ή επιθυμούμε να σκεφτόμαστε το πανεπιστήμιο. Το εννοιολογικό οπλοστάσιο της μεταρρύθμισης, τα ψευδοδιλλήματα και τα διακυβεύματα που θέτει αφορούν ίσως πιο άμεσα, αλλά όχι και αποκλειστικά, τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές σπουδές. Στον χρόνο που μου αναλογεί επιχειρώ την ανάλυση της τεχνικής της λεγόμενης «αξιολόγησης» και την αποδόμηση δύο κυρίαρχων εννοιών: της «ποιότητας» και της «αριστείας». Διευκρινίζω, ότι η κριτική της αξιολόγησης δεν αποσκοπεί να τη βελτιώσει, με κάποιες πρακτικές συστάσεις. Διερευνά τις συνθήκες δημιουργίας της, τους όρους της λειτουργίας της, τις συνέπειές της. Αποσκοπεί να κλονίσει ό,τι μοιάζει «φυσικό» και «ολοφάνερο», όπως λ.χ. ότι αρνείται να αξιολογηθεί, όποιος αρνείται να κριθεί διότι δεν κάνει καλά τη δουλειά του, ενώ σπεύδει αυτός που δεν φοβάται και αντίθετα επιζητεί να αναγνωρισθεί η ...αριστεία του.

Αντώνης Λιάκος - Οι Ανθρωπιστικές επιστήμες στην κοινωνία της γνώσης και στη μετάβαση του πανεπιστημίου από την αυτονομία στην ετερονομία

(Παρέμβαση στην ημερίδα για τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, του περιοδικού Ιστορείν, Αθήνα 13.XI.2010)

Εισαγωγή.
Τελικά, οι προτεινόμενες αλλαγές στο Πανεπιστήμιο, ανταποκρίνονται στα πραγματικά προβλήματα που παρουσιάζει το ελληνικό πανεπιστήμιο; Το σχέδιο της διαβούλευσης δεν συνοδεύεται από μια Λευκή Βίβλο με τα προβλήματα του Πανεπιστημίου. Πορίσματα των εξωτερικών αξιολογήσεων δεν δημοσιεύτηκαν. Η συγκεντρωτική αξιολόγηση της ΑΔΙΠ για το 2009, περιστρέφεται στα διαδικαστικά, και τα συγκεντρωτικά της στοιχεία είναι εξαιρετικά ανεπεξέργαστα1. Το κενό καλύπτεται από την αποσπασματική αρθρογραφία στον τύπο και τη δημιουργία εντυπώσεων. Ποιες ανάγκες επομένως έρχονται να συναντήσουν οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις; Ποιες αδυναμίες θέλουν να διορθώσουν; Ποιες δυνατότητες να διευρύνουν; Το πανεπιστήμιο πρέπει να αλλάξει και να γίνει καλύτερο, να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του τι είναι πανεπιστήμιο, να συμβάλλει στην προσπάθεια να ξεπεράσει η κοινωνία τα προβλήματά της. Αλλά δεν υπάρχει μόνο ένα μοντέλο αλλαγών, δεν υπάρχει μόνο μια κατεύθυνση.

12.11.10

Πολιτικές αλλαγών στο πανεπιστήμιο - Διεκδικώντας μέλλον για τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές σπουδές


 Ημερίδα προβληματισμού του περιοδικού Ιστορείν/ Historein,  
Σάββατο 13 Νοεμβρίου 2010, 10.30 - 15.00  
Πανεπιστήμιο Αθηνών, Κεντρικό κτήριο 
(Αμφ. “I. Δρακόπουλος”)
Καθώς συμπληρώνεται η πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες στην Ελλάδα, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο, βρίσκονται σε κρίσιμη καμπή. Ευρύτεροι κοινωνικοί μετασχηματισμοί των τελευταίων δεκαετιών έχουν ήδη διαφοροποιήσει τους κοινωνικούς, πολιτικούς και πολιτισμικούς ρόλους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ποικιλότροπα. Στο πλαίσιο αυτών των μετασχηματισμών, το τοπίο της πανεπιστημιακής, αλλά και της εγκύκλιας εκπαίδευσης, έχει αλλάξει, ενώ ταυτόχρονα άλλαξαν χαρακτήρα και προσανατολισμό και αυτά τα ίδια τα γνωστικά πεδία και οι σπουδές. Οι μεταβολές αυτές προκαλούν αγωνία και αποτελούν αντικείμενο έντονων συζητήσεων, ακόμη και αντιπαραθέσεων, ανάμεσα σε όσους και όσες θητεύουν, ως δάσκαλοι, ερευνητές και σπουδαστές στα «εργαστήρια» μελέτης και παραγωγής της κοινωνίας, της ιστορίας, του πολιτισμού.

11.11.10

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ 13-11


Α' ΚΥΚΛΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ (10:30 – 12:45)

Συμμετέχουν:

Κώστας Γαβρόγλου
Αντώνης Λιάκος
Πολυμέρης Βόγλης
Ρίκα Μπενβενίστε
Ελένη Βαρίκα
 
Συντονίζει: Ιωάννα Λαλιώτου

11:45-12:45 Συζήτηση

12:45-13:00 Διάλειμμα

Ημερίδα 13/11 - Αντώνης Μόλχο (Περίληψη)


Τα πανεπιστήμια θα είναι σε θέση  να παράγουν έρευνα αν οι κυβερνήσεις των χωρών της Ε.Ε. τα «αναμορφώσουν» σύμφωνα με τις προτάσεις που έχουν ανακοινώσει;  Αν όχι, ποιοι φορείς της σύγχρονης κοινωνίας μπορούν να αναλάβουν αυτή την ευθύνη;  Ποια είναι η θέση των ανθρωπιστικών επιστημών, σήμερα, στην πανεπιστημιακή παιδεία των δημοκρατικών κοινωνιών;  Τέλος, ποια είναι η σημασία και οι συνέπειες των προτάσεων για “ριζική αλλαγή της ανώτατης εκπαίδευσης» που έχει καταθέσει η ελληνική κυβέρνηση;  Θα αναφερθώ σε τέσσερα βασικά θέματα: αξιολόγηση, εισαγωγή φοιτητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση,  δημιουργία αμερικανικού τύπου συμβουλίων διοίκησης,  ιεραρχική οργάνωση του διδακτικού προσωπικού.  Οι προτάσεις που αφορούν στα δύο πρώτα θέματα (αξιολόγηση, εισαγωγή των φοιτητών) περιέχουν πιθανώς χρήσιμα στοιχεία.  Αντίθετα, αυτές που αφορούν στη διοίκηση και την εσωτερική οργάνωση μπορούν να αποβούν ολέθριες για το δημόσιο πανεπιστήμιο.

8.11.10

Ημερίδα 13/11 - Κώστας Γαβρόγλου (Περίληψη)


Οι διεργασίες υπονόμευσης των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών έχουν ως βασικό φορέα την λογική της αξιολόγησης όπως αυτή έχει διαμορφωθεί μέσα από τις διαδικασίες αξιολόγησης των φυσικών επιστημών: την κυριαρχία της ποσοτικοποίησης και της αντίληψης για την «αντικειμενικότητα των αριθμών.» Ο συγκεκριμένος τρόπος αξιολόγησης μετατρέπει τα πάντα σε αριθμούς. Στην κυρίαρχη κουλτούρα οι αριθμοί περιβάλλονται με κύρος και μπορούν να χρησιμοποιηθούν με απεριόριστη αυθαιρεσία. Με άλλα λόγια, η εκάστοτε εξουσία χρησιμοποιεί τους αριθμούς κατά το δοκούν, και επειδή οι αριθμοί αποτυπώνουν “αντικειμενικά” τα πράγματα, όποιος ελέγχει την χρήση τους αποκτά κύρος. Και, ταυτοχρόνως, η αυθαίρετη χρήση τους κατασκευάζει τις αλήθειες που βολεύουν την εκάστοτε εξουσία.
Οι ανακατατάξεις εξουσιών που γίνονται τα τελευταία χρόνια και αφορούν την διαχείριση της γνώσης, οδηγούν στην υπόθεση ότι όποιοι ελέγχουν το εργαλείο της αξιολόγησης ελέγχουν και τα πανεπιστήμια. Διεθνώς όλοι υποκλίνονται στην λίστα της Σανγκάης και όσοι την διαχειρίζονται έχουν αποκτήσει τεράστια εξουσία πάνω στα πανεπιστήμια –και ας υπάρχουν τεκμηριωμένες κριτικές από τεχνοκράτες για τον τρόπο που συντάσσεται η λίστα αυτή. Και δεν ισχύει μόνο για τα πανεπιστήμια αυτή η κατάσταση.

Ημερίδα 13/11 - Ιωάννα Λαλιώτου (Περίληψη)

Η συζήτηση για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών διεξάγεται και στη χώρα μας με ιδιαίτερο μάλιστα δυναμισμό κατά την τελευταία τουλάχιστον δεκαετία. Το δίκτυο ανθρώπων γύρω από το περιοδικό Ιστορείν έχει εμπλακεί σε ποικίλες δραστηριότητες που αφορούν τους μετασχηματισμούς των συγκεκριμένων επιστημονικών πεδίων (συνέδρια, εκδόσεις, ημερίδες, σχεδιασμός και υλοποίηση προγραμμάτων σπουδών και έρευνας). Κεντρικό σημείο αναφοράς αυτών των δραστηριοτήτων είναι πάντα η εμβάθυνση ενός θεωρητικού λόγου που ενθαρρύνει τον αναστοχασμό σχετικά με το αντικείμενο, τις ιστορικές και κοινωνικές προϋποθέσεις, τα εργαλεία και τις έννοιες που δίνουν σχήμα και περιεχόμενο στις ερευνητικές μας αναζητήσεις και στη διδασκαλία των επιμέρους επιστημονικών πεδίων. Οι πρόσφατες νομοσχεδιαστικές πρωτοβουλίες της πολιτικής ηγεσίας που αφορούν την τριτοβάθμια εκπαίδευση στη χώρα μας, αποτελούν αφορμή—όχι βέβαια για να ξεκινήσουμε μια συζήτηση για το μέλλον των επιστημονικών μας πεδίων, αφού αυτή η συζήτηση διεξάγεται ήδη για μακρό χρονικό διάστημα—αλλά για να επαναδιατυπωθούν τα διακυβεύματα, να μοιραστούμε την εμπειρία με συναδέλφους τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο και να διαμορφώσουμε εικόνες του μέλλοντος της έρευνας και της διδασκαλίας.

7.11.10

Ημερίδα 13/11 - Ρίκη βαν Μπούσχοτεν (Περίληψη)

Ποια κοινωνία της γνώσης;
Η διπλή κρίση και οι γεωπολιτικές αλλαγές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.


Σκοπός της ανακοίνωσης είναι να εντάξω τις προτάσεις Διαμαντοπούλου στα ευρύτερα ευρωπαϊκά και διεθνή πλαίσια της νεοφιλελεύθερης μεταρρύθμισης των Πανεπιστημίων. Η εξέλιξη αυτή που ξεκίνησε σε ευρωπαϊκό επίπεδο με τη «διαδικασία Μπολώνια» (1999) και τη στρατηγική της Λισσαβώνας (2000), πρόσφατα έλαβε πλανητικό χαρακτήρα με την ίδρυση του “Bologna Policy Forum” (2009) στο οποίο συμμετέχουν ήδη πάνω από 70 χώρες απ’ όλο τον κόσμο με κεντρικό στόχο τη διευκόλυνση της εξαγωγής της «παροχής εκπαιδευτικών υπηρεσιών». Στην παρουσίασή μου θα προσπαθήσω να συνδέσω την οικονομική κρίση με την κρίση των Πανεπιστημίων, θα αναφερθώ στην ευρωπαϊκή εμπειρία, αναλύοντας τα ολέθρια αποτελέσματα που έχει φέρει η διαδικασία Μπολώνια ύστερα από 10 χρόνια εφαρμογής της, αλλά και τις αντιδράσεις που προκάλεσε στην πανεπιστημιακή κοινότητα. 

6.11.10

Ημερίδα 13/11 - Αθηνά Αθανασίου (Περίληψη)


Υποστηρίζω ότι το υπό σχεδίαση πανεπιστήμιο δεν αποτελεί τομή ως προς το «παραδειγματικό», Humboldtian, πανεπιστήμιο· αποτελεί, αντίθετα, μια στρατηγική αναδιατύπωσή του, με γνώμονα τη νεοφιλελεύθερη κυβερνητικότητα και με άξονα το συνδυασμό κρατικού ελέγχου και επιχειρησιακής εμπορευματοποίησης.
Σε ένα πλαίσιο οιονεί ευγονικής καταμέτρησης της «απήχησης» (impact), που απαιτεί και αναγνωρίζει λίγους, καθαρούς και προσοδοφόρους ακαδημαϊκούς κλάδους, και στο οποίο δεσπόζουν οι όροι της ανταγωνιστικής ποσοτικοποίησης και της τυποποιημένης εφαρμοσιμότητας, ιδιαίτερα οι ανθρωπιστικές και οι κοινωνικές σπουδές περιπίπτουν σε μια κατάσταση διαρκώς διακυβευόμενης και αμφίβολης «βιωσιμότητας». 

Ημερίδα 13/11 - Ρίκα Μπενβενίστε (Περίληψη)


lingua reformationis universitatis (LRU) ή
Πειθάρχηση και Τιμωρία: Η γένηση της Α.Α.ΔΙ.Π και η μετεξέλιξή της σε Α.Α.ΑΞΙ. ΠΙΣ.Χ.

Η επιχειρούμενη «μεταρρύθμιση» του πανεπιστημίου χαρακτηρίζεται και από την εγκαθίδρυση μιας νέας γλώσσας. Διεθνώς, όροι όπως αξιολόγηση, ανταποδοτικότητα, αποτελεσματικότητα και πάει λέγοντας, επιβλήθηκαν, υφαίνοντας ένα δίχτυ-παγίδα που για λόγους απο-οικείωσης το ονομάζω lingua reformationis universitatis (LRU). Απέναντι στον κατακλυσμό από έννοιες που αποικίζουν επιθετικά τη γλώσσα με την οποία έχουμε συνηθίσει ή επιθυμούμε να σκεφτόμαστε το πανεπιστήμιο, θα ασχοληθώ με το εννοιολογικό οπλοστάσιο της μεταρρύθμισης, με τα ψευδοδιλήμματα και τα διακυβεύματά του, που αφορούν ίσως πιο άμεσα, αλλά όχι και αποκλειστικά, τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές σπουδές. Η κριτική μου στοχεύει τις αβασάνιστες προϋποθέσεις που χρησιμεύουν στη νομιμοποίηση των πολιτικών για το πανεπιστήμιο και επικεντρώνεται στην ανάλυση της τεχνικής της λεγόμενης «αξιολόγησης» και στην αποδόμηση δύο κυρίαρχων εννοιών: της «ποιότητας» και της «αριστείας».

Ημερίδα 13/11 - Πολυμέρης Βόγλης (Περίληψη)


Το παρόν και το μέλλον των ανθρωπιστικών σπουδών στο πανεπιστήμιο καθορίζεται από τις πιέσεις που ασκούνται από δύο διαφορετικές αλλά αλληλένδετες κατευθύνσεις. Η πρώτη πίεση αφορά τη σχέση των ανθρωπιστικών επιστημών με τη λεγόμενη «αγορά εργασίας». Για δεκαετίες οι ανθρωπιστικές επιστήμες στην Ελλάδα ήταν επικαθορισμένες από την αγορά εργασίας, δηλαδή τις ανάγκες της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τις τελευταίες δεκαετίες η πλήρης αποσύνδεση των ανθρωπιστικών επιστημών από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, έχει δημιουργήσει την κοινωνική πίεση για να προσαρμοστούν τα προγράμματα σπουδών των τμημάτων που θεραπεύουν τις ανθρωπιστικές επιστήμες στις απροσδιόριστες ανάγκες μιας ασαφούς αγοράς εργασίας.

Ημερίδα 13/11 - Έφη Γαζή (Περίληψη)

Η μεταπολεμική περίοδος, αλλά ειδικά οι δεκαετίες από το 1960 και εξής, συνέβαλαν στον αναπροσανατολισμό των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών προς νέα κριτικά εγχειρήματα που τις απομάκρυναν από το παλαιότερο «ανθρωπιστικό παράδειγμα» του 19ου αιώνα αλλά και ανέδειξαν νέους χώρους διεπιστημονικότητας τόσο μεταξύ τους όσο και με άλλες επιστημονικές πειθαρχίες και πεδία σκέψης. Παράλληλα, η έκρηξη του μαζικού πανεπιστημίου κατά τις τελευταίες δεκαετίες μετέβαλε το εκπαιδευτικό αλλά και το ερευνητικό τοπίο εντός του οποίου αναπτύσσεται το επιστημονικό έργο, ενώ επαναπροσδιόρισε τις συστοιχήσεις ή μη με την «αγορά εργασίας».

Ημερίδα 13/11 - Αντώνης Λιάκος (Περίληψη)

Πρώτο σημείο. Η κρίση στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι η αντιμετώπιση της εκπαίδευσης και γενικότερα της γνώσης άλλαξε παράδειγμα. Θα αναφερθώ στην έννοια της «κοινωνίας της γνώσης», στα συμφαζόμενα και στα συνεπαγόμενά της για τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες. Από την άλλη πλευρά οι επιστήμες αυτές, επίσης άλλαξαν παράδειγμα, η έννοια του ανθρωπισμού και κατά συνέπεια των ανθρωπιστικών επιστημών δέχτηκε μεγάλη κριτική (cultural studies, feminism, post-stracturalism, post-colonialism), αλλά οι επιστήμες αυτές δεν βρήκαν ένα νέο ρόλο. Λειτούργησαν δηλαδή μέσα σε ένα πολιτισμικά «κινηματικό» πλαίσιο, και λειτούργησαν όσο αυτό το πλαίσιο μπορούσε να υπάρχει. Έμειναν όμως χωρίς επαρκή λόγο και εκκρεμείς στη νέα εποχή η οποία θεωρεί ότι η γνώση αποτελεί ένα οικονομικό μέγεθος το οποίο δημιουργεί πλούτο και ανάπτυξη, και το οποίο, όπως όλα τα οικονομικά μεγέθη, γίνεται αντικείμενο ρύθμισης από την αγορά. Ποιές στρατηγικές πρέπει να χρησιμοποιήσουμε;